top of page

Escapisme

Wat is ontsnappen aan de realiteit?

"Escapism is the candy-coated pill, the sedative designed to lull you away from realizing quite how messed up things are — and how much culpability you, as a no-doubt middle-class person, have for the situation. Escapism is opium, soma."

                                                               — C.J Anders (2009)

Afbeelding 17. Caspar David Friedrich Nebelschwaden (1820)  32,5 x42.5 cm Hamburger Kunsthalle

Op deze pagina:

​

- Een intro in escapisme

​

- Escapisme in popcultuur

​

- Escapisme in tijd

​

- Brononderzoek naar escapisme in films

Een intro in Escapisme

​

In dit aardelijkse leven krijg je één lichaam, gebonden aan een ras, gender, 1 realiteit en een klein stukje geschiedenis waarin je deel mag maken. Als je dan geluk hebt, krijg je een hierin een stukje verbeelding met je mee, en heb je toegang tot een bron van het belangrijkste onderdeel: Verhaal

​

Natuurlijk is het moeilijk een  verbeeldende ervaring gelijk te zien met een echte tastbare ervaring, maar elke fictieve 'ontsnapping' geeft je een ervaring die buiten het bereik staat van iemands leven en realiteit. 

 

Belangrijk is dat er onderscheid wordt gemaakt van vier verschillende soorten fictie. Als eerste is er historische fictie, waarin je een inzicht krijgt in een historische periode die normaal onbereikbaar is. 

In romantische fictie kun je in één of meerdere manieren verliefd worden op meerdere personen, wat een gewoon leven of hart in het echte leven misschien niet toe zou staan. 

Science Fiction geeft je een inzicht in mogelijke toekomsten, alternatieve realiteiten en andere planeten, en Fantasy fictie geeft je de mogelijkheid om onmogelijke realiteiten met onmogelijke regels te ontdekken. 

​

In zijn werkelijke kern, is Escapisme het zoeken van een afleiding en aflossing, in een bedachte fantasie of in fictie. Escapisme staat het meest bekend binnen het Fantasy of Romantische aspect, maar eigenlijk kan het toegepast worden op elk verhaal, want verhaal op zich  is van zijn eigen nature ook een vorm van escapisme. 

​

Elke keer als iemand een verhaal verteld, wordt de luisteraar eigenlijk geforceerd in een realiteit die niet van hun zelf is, maar van de verteller. Natuurlijk is hier onderscheid te maken tussen een familielid die over zijn familie vertelt waarin het makkelijker is om je er iets bij voor te stellen, dan een bedacht fantasie verhaal waarbij magische krachten worden gebruikt.

​

Een wereld compleet zonder escapisme is dus eigenlijk een wereld zonder verhaal,waar niemand zich een andere realiteit dan die van zichzelf zou kunnen voorstellen, en dat zou toch echt heel saai zijn. 

​

Veelal wordt escapisme als snel gezien als een negatief fenomeen, waarin het geassocieerd werd met het 'opsluiten in jezelf', en het 'jezelf afsluiten van de sociale wereld'. Toch wordt escapisme veelal gebruikt als een positieve uiting, zowel in de kunst als in de popcultuur. Deze stromingen hebben beide hun interessante kanten van escapisme, en zoals in de romantiek escapisme al voorzichtig  werd ingezet door Caspar David Friedrich (1774-1840) (en later natuurlijk een stroming op zich werd in de kunstgeschiedenis) kan een onderzoek op zich worden. Maar vanaf hier, en mede door het uitgangspunt van mijn beeldend onderzoek in cosplay, zal ik mij voornamelijk richten op escapisme in de popcultuur. (N.Alter, 2014)

​

Afbeelding 18, 's Werelds eerste Science Fiction Film Georges Méliès

La Voyage Dans La Lune (1902)  Filmstill

Afbeelding 19, eerste uitgave van Batman

Detective Comics, Issue #1, 1940

Full color comic, 68 pgs.

Escapisme in de popcultuur

​

In de eerste twee decennia van de 20e eeuw werden de grotere steden overspoeld met nieuwe aspecten die vanaf dat moment zouden bijdragen aan de kwaliteit van het leven voor veel mensen. Aspecten zoals industrialisatie, nieuwe technologieën, vakbonden en de bewegingen van het volk droegen hier allemaal aan bij, en zo werd het echte overleven voor veel mensen een minder dagelijkse zorg. Met meer geld en een hogere standaard van leven, als wel als nieuwe voorzieningen die het leven makkelijker maakten hadden de mensen steeds meer vrije tijd om handen. Hierdoor rees de vraag naar amusement activiteiten en andere vormen van pop culturen, al snel de pan uit. 

​

Zo waren er tijdens de Groote Depressie (1929 - 1939) de eerste paar generaties die het bestek van te veel vrije tijd aan de hand kregen. De oprijs van de nieuwe pop cultuur in zowel film als muziek en dans, was dan ook een cruciale factor tussen de mensen in deze tijd, leende mensen ertoe om even te ontsnappen aan de onzekerheden, angsten, en verlies van zelfverzekerdheid tijdens deze depressieve jaren. 

​

Maar juist de jaren van deze grote depressie, kunnen gezien worden als de bron van wat wij kennen als pop cultuur deze dagen. Veel mensen waren werkloos tijdens deze depressie en zochten manier om hun vrije tijd te vullen. Het gebrek aan geld hierdoor forceerde de mensen om zich te richten op goedkope en makkelijke, allerhande verschillende soortenentertainment.

Zo groeide de filmindustrie in de jarig 30 tot een hoogtepunt, allerlei nevenactiviteiten van puzzels tot stripboeken aan toe werden razend populair door de nieuwe opkomst van de massa productie en muziek en sport werden belangrijker als ooit tevoren. 

(Escapism and leisure time from 1929 to 1941, 2002.)

​

​

​

Escapisme in tijd

​

Escapisme laat ook zien waaraan we ontsnappen, Alhoewel dit voor de hand liggend lijkt, is dit vaak een belangrijk aspect dat vergeten wordt. Waaraan we kunnen zien dat we ontsnappen verandert meestal door de tijd heen, en wordt grotendeels beïnvloed door de leefomstandigheden. Zoals al duidelijk in de vorige alinea's, werd de vraag naar escapisme groot zodra er steeds meer vraag naar kwam tijden de Grote Depressie. 

Daarnaast ligt het natuurlijk ook grotendeels bij de 'maker van'. Zo kan escapisme gaan over politiek geëngageerde onderwerpen zoals het uit breken van een totalitair regime of een beklemmende staat, maar het kan ook simpelweg gaan over het ontvluchten van het dagelijkse, middenklasse bestaan van een persoon. 

Er bestaat escapisme voor Oorlogen, overeenstemming, individualisme, mislukking en succes. 

Maar belangrijker, escapisme laat altijd zien wat we ontsnappen, en laat zien wat de maker op dat moment ziet als de meest vreselijke elementen van de huidige samenleving.

​

Zo laat ook het escapisme entertainment zien in wat voor tijd het precies ontstaan is. Het 'ruimte tijdperk' gaf ons heel veel ruimtehelden, en na de Grote Depressie, tijdens de tweede wereld oorlog ontstonden er veel superhelden die ons hielpen de oorlog te winnen. 

Zoals we onszelf nu in een tijd bevinden zonder kolossale economische bedreigingen zoals de koude oorlog, lijkt de vraag naar superhelden die hun plek op deze wereld moeten vinden omdat ze 'speciaal zijn' erg groot, waarin dit een overlapping lijkt te zijn met mensen die hun eigen individualistische plek proberen te vinden in deze groeiende economie. 

(C.J. Anders, 2009)

​

Afbeelding 20, Guillermo del Toro,

El laberinto del Fauno .(2007)

Film, 1h 58min. 

Brononderzoek naar escapisme in films 

​

Om het onderzoek naar Escapisme in de praktijk te testen, leek het mij erg interessant om een aantal films te kijken die Escapisme als onderwerp betrekken. In het onder andere bovenstaand onderzochte artikel over escapisme (C.J. Anders,2009) las ik een artikel over de film 'Pan's Labyrinth' (afbeelding 20), en hierdoor kreeg ik interesse door escapisme in films 

In de 4 films die ik onderzoek is escapisme, in wat voor manier dan ook, hoofdzakelijk als onderwerp in de film terug te vinden, om tot ontdekking te komen hoe je escapisme in een beeldend werk kunt laten terugkomen. 

​

Pan's Labyrinth 

​

Film 1: Guillermo del Toro, 2007. 1h. 58 min.

​

Del Toro's Pans Labyrinth laat er geen gras over groeien.Het is een recht toe, recht aan horror film zoals ik hem het alleliefste zie, Angstaanjagend zónder de cliché jumpscares die een verhaal altijd zo rot maken. Del Toro's visie dat escapisme niet altijd goed hoeft af te lopen wil mij deze film laten kijken, en wanneer ik dat doe wordt ik zo omvergeblazen door het verhaal dat ik het jammer vind dat mijn eigen foto serie er nog zo braaf uitziet. 

​

Wat de film zo krachtig maakt in zijn Escapisme, is de goed afgewogen combinatie tussen fantasie en realiteit. Deze twee componenten spelen zó soepel in elkaar over, dat je je als kijker op het einde gaat afvragen alsof de fanasie nou bedacht was door de hoofdrolspeler (Ivana Baquero) door de film heen. De gruwelijk echte verbeelding van de situatie in een oorlog is zo goed gedaan, dat de ontsnapping van Ofelia naar haar betere wereld doen lijken alsof ze echt bestaan. (R.Ebert, 2007)

​

​

Afbeelding 21, Guillermo del Toro, 2007.

El laberinto del Fauno .

Fantastic beasts and where to find them​

​

Film 2: David Jates, 2016, 2h. 13 min.

​

Wanneer we het hebben over de opkomst van Escapisme in Amerika in de jaren 20, is Fantastic Beasts een interessante film om op te noemen. De film speelt zich af in New York in het jaar 1926, en speelt ontzettend goed in op de maatschappelijke omstandigheden van die tijd. Alhoewel gepaard met een ontzettende twist van de meest voor de hand liggende magie, blijft de film toch aantrekkelijk om uit te kijken. Hoe magie tegen de gewone wereld aankijkt, maar vooral hoe de gewone wereld tegen de magie aankijkt geeft een duidelijk samenspel van het toevoegen van een andere realiteit in de bestaande wereld. 

Het koffertje dat de hoofdpersoon Newt (Eddie Redmayne)is een interessant aspect van de film. Hierin draagt Newt zijn 'Fantastic Beasts' bij zich, en om te ontsnappen aan de onderdrukking van zowel de magie wereld alswel de normale wereld, verstopt hij zijn beesten in het magische koffertje, waarin hij een compleet eigen leefwereld voor hemzelf en zijn beesten gemaakt heeft. (W.Ide, 2016)

​

​

​

Afbeelding 22, David Jates,

Fantastic Beasts and where to find them.

(2016)

Afbeelding 23, Patty Jenkins,Wonder Woman  (2017)

​

​

Wonder Woman

​

Film 3: Patty Jenkins, 2017. 2h. 21 min.

​

Escapeism, maar dan omgekeerd. Speelt zich af rond het einde van de Tweede Wereldoorlog (1944)

Interessant aan deze film is dat het juist begint met een volk dat leeft in een utopie. Een prachtig eiland waar alleen vrouwen in vrede wonen. Door vermenging met een Engelse spion wil 1 van de vrouwen weg uit deze perfecte wereld, om mee te gaan naar waar de oorlog zich bevind. Zij wil een einde maken aan de oorlog, door de god van de oorlog, Ares, zoon van Zeus, te verslaan. Het interessante is dat dit de verbeelding lijkt te zijn van de toevallige opkomst van de held, die een einde aan de oorlog maakt door de 'god of war' te verslaan. De Wonder Woman ontdekt zo eerst in haar reis naar de minder perfecte wereld de tekortkomingen van de gewone wereld en de mensen in armoede, waarna ze ook de schone kant van de mensen ziet wanneer ze een eerste overwinning verkrijgen.

 

Deze film was juist interessant doordat het gevoel van escapisme omgedraaid werd, maar ook omdat toch het verlangen van een superheld in deze wereld centraal staat.

​

I Kill Giants

​

Film 4: Anders Walter, 2017. 1h. 46 min.

​

Deze film was best goed, maar had meer potentie dan dat er uit kwam. Het voelde alsof er veel miste. Het einde werd ook uitgemolken, maar hierdoor kwam de boodschap wel naar voren. Persoonlijk was hij mooi geweest als het afgekapt werd toen het meisje in de zee lag (teruggrijpend op Del Toro's visie, niet alle escapisme verhalen hebben een goed einde nodig om goed te zijn).

De strijd om de angst van het verliezen tegen te gaan door je eigen angsten te overwinnen was op zich een mooi beeldend statement, maar niet wat ik van de film had verwacht. Het meisje ontvlucht een pestkop op school door haar eigen fantasie en koppige houding, dit was wel mooi. Dit doet mij denken aan hoe ik over sommige mensen dacht toen ik die leeftijd was.

In de zin van escapisme had ik meer van de film verwacht, maar van ontsnapping aan alledaagse lasten zoals haar zieke moeder door middel van het instappen van een ruimdenkende eigen belevingswereld was ruim aanwezig.

​

Afbeelding 24, Anders Walter I Kill Giants  (2017)

​

​

bottom of page